Menu
Мақал мен мәтелдер
Тарихи қалыптасқан тұрақты сөз тipкестеріне идиомалық тіркестермен қатар ғасырлар бойына coзылған ұзақ дәуірдің өмір тәжірибелерінен екшеліп алынған сөзі ұйқасымды, мағыналары тұжырымды болып келетін халықтық мақал мен мәтелдер де жатады. Тілдегі қолданылып жүрген әрбір мақал, мәтелдер ауыздан-ауызға беріліп, талай ғасырларды көктей өтіп, тілде сақталып, өңделіп қолданылып келе жатқандықтан, мақал мен мәтелдегі сөздер де, белгілі дәрежеде тұрақталған, қалыптасқан тіркесте айтылады: Еңбек қылсақ ерінбей, тояды қарның тіленбей; Ырыс алды — ынтымақ; Ел үмітін ep ақтар, ep атағын ел сақтар деген қазақ мақалдарының құрамына енген сөздер белгілі тұлғада, белгілі орында тұрып қалыптасқан. Олардың көпшілігінін морфологиялық тұлғасын не қалыптасқан орнын өзгертсе, мақалдардың мағынасы бұзылады.
Мақал мен мәтелдің идиомалық тіркестегі сөздерден мына сияқты ерекшеліктері бар: идиомалық тіркестегі сөздер өздерінің жеке турғандағы мағыналарын сақтамай, сол тіркес күйінде; бір ұғымды білдіріп, жігі ажырамай бір логикалық топ ретінде жұмсалса, мақал мен мәтелдердің құрамына енген сөздер өздерінің бастапқы мағыналарын сақтап, синтаксистік қарым-қатынасы жағынан мүшеленіп тұрады. Мысалы: өнер білсең, өлмейсің; Өтірікшінің шын сөзі зая деген мақал мен мәтелдердегі әрбір сөз өз мағынасында колданылып, әрқайсысы сөйлемнің белгілі мүшесі түрінде айтылып жүр.
Тұрақты сөз тіркестеріне фразеологиялық, идиомалық тіркестер және мақал мен мәтелдер ғана еніп қоймайды. Сонымен қатар, екі, кейде одан да көп сөздердің белгілі дәрежеде қатар айтыла келіп, бастапқы мағыналарын сақтай отырып, бір ұғымды білдіретін тіркес ретінде қалыптасқандары да тілде жиі кездеседі. байлау, жан қалта, төс қалта, қол сағат, бет орамал, қол орамал, аяқ, киім, бас киім, темір жол тағы сол сияқты алуан түрлі сөздер де жатады.
Бұл сияқты сөз тіркестері әр сөздің бастапқы мағыналарын сақтай отырып бір ұғым ретінде жұмсалатын болғандықтан, бұларды лексикалық тіркестер деп атауға болады.
15.07.2010 11:25 Казахский язык Артем 3582 27279 16
гаухар   14.11.2012 21:38
макал мател керек сын есым ышынде болсын
кайрат   25.01.2012 23:23
ebba matematika turaly makal-matelder kerek edii...)
коль   16.12.2011 13:34
улетин бала акесинин котагымен ойнайды ты баклан пидр недоеванный
Баглан   14.12.2011 12:22
маган казахтын макал мателдеринин шыгу тегин тауып бериндерши тапкан кыздарга ангельский поцелуй сыйлаймын мумкин горячий тун ойланындар ейййй окнип калмандар
жанболат   28.11.2011 22:30
mende bar makaldar tort tulik turaly
жанболат   28.11.2011 22:29
саган жаттатқызып берш деген біреу барма
ермек   28.11.2011 14:00
Ел болар елдің баласы бірін-бірі батыр дейді Ел болмас елдің баласы бірін-бірі қатын дейді
ермек   28.11.2011 13:57
озин жаттап журмейсинба топас
темирлан   27.11.2011 14:15
сан есім туралы мақал керек он шакты логиним мынаган жибериндер.
асель   22.11.2011 18:36
маган ар турли мателдер керек каида бар
Aidana   05.09.2011 16:36
тук мақал жоқ
Нұркенже   10.06.2011 20:13
маған тез жане ансат скачать етеін мақал-мателдер жыйнағы керек көмектесін табуға
Нұрайна   03.02.2011 17:25
kandai makal kerek?
Нұрайна   03.02.2011 17:21
tez kerek cry cry
Нұрайна   03.02.2011 17:19
төрт-түлік туралы мақал-мәтелдер керек
Abylai   12.01.2011 00:07
сан есім туралы мақалдарды қайдан алады
Добавлять комментарии могут только зарегистрированные пользователи.
Регистрация Вход