Айбыны асқан Атилланың қалың нөпір әскері болды. Қаһарлы Атилла атанған тұс та 438-443 ж.ж. Ғұн тайпаларының одағы алып күшке еніп, көркейе түсті. Ғүндар Рим империясының шығыс бөлігіне бірнеше дүркін (443, 447, 448 ж. ж.) ірі шабуылды жорықтар жасады. Шығыс Рим империясын жыл сайын салық төлеп тұруға мәжбүрледі. Осылай соғыс олжасына кенелген Атилла әскерлерін енді Батысқа бұрды. Жорық жолы үздік-үздік табысты олжаға ие болды.
Бірақ, Айбынды Атилланың атышулы жорықтары мен қыпшақтар жөнінде мәліметтер өте сирек. Ең толық деректер сол кездегі оқиғаларды өз көзімен көрген византиялық елші өкіл Прискінің жазбаларында келтірілген.
Мәскеу мемлекеттік университетінің профессоры, тарих ғылымының докторы М. Аджидің "Қыпшақ даласының жусаны" атты кітабында былай делінген:
"...Ешбір халықта, ешбір елде Атилла туралы, Дешті Қыпшақтың негізін қалаушы оның тайпаластары жайлы жазылған емес. Бар жаһанға белгілі "жабайы тағылар, көшпенділер, ойран салушы, басқыншылар" деп барлық күнә мен кінәні соларға жапқан".
Қыпшақтар империясы 545 жылы Алтайда құрылған Түркі қағанатынан бұрын қаланған. Бұл империя Байкалдан Дунайға дейінгі алып аймақты алып жатты. Шығыстан Батысқа қарай жүретін жолсапар сегіз айдан асатын. Бұл аты әйгілі көшпенділер елі —Дешті Қыпшақ жері еді. Қыпшақ әскерлері жақсы жасақталған, арғымақ мінген аттылы жауынгерлері сақадай сай, жорықта ержүректілігімен қызықтыратын.
Дешті Қыпшақтың оңтүстік шекаралары Босфор, Булғария жерлерін орап, солтүстік Кавказдың таулы аймақтары да империяның иелігіне кірді.
Бұл алып империяны, айбынды Атилла басқарып тұрды. Атилла келгенше Еуропа аспанында ойнаған отты найзағай Рим империясы еді. Атилла келісімен мұнда жағдай өзгерді. Далалықтардың дауылдай екпін күші мен көзсіз ерліктерінен сескенген римдіктер ашық соғысқа шыққан жоқ. Олар бір атақты әулеттің тұқымы Аэций дегенді қыпшақтар арасында тәрбиеленуге жіберді. Қыпшақтар дәстүрінде өзін жақсы көргенді жатсыну жоқ. Бөтенсінбей бауырына басады. Аэций Атилланы жағалап, соның жанынан табыла білді. Кейін Римге оралған соң Аэций Рим императорының кеңесшісі болды. Қыпшақ әскерлерінің жорық әдістерін алып үлгерген Аэций әскер басы атанды. Әскер құрамының көпшілігі қыпшақтың аттылы жауынгерлері еді. Атилла Римнен сатқындарды қайтаруды талап етті. Олар жауап қайтармады. Ол кеш те болса айналасын опасыздар қоршап алғанын сезді. Рим ол опасыздарды қайтару уәдесін соза берді. Көп ойланып, толғанған Атилла ақырында Римге шабуылға шығуға бел байлады. Осылай өмірінде түңғыш рет Атилла сатқындарға алданып, санын соғып, қатты мазасызданды.
Біздің уақытқа дейін жеткен дерекнамалардан қыпшақтардың тұрмыстық құрал-жабдықтарын, киім-кешектерінің сипатын табуға болады. Еуропалықтарға көшпелілер тұратын киіз үйлер ғажайып болып көрінді. Олар көшпенділердің сыртқы келбетін көріп, былғары бөрік, тері шалбар, саптама етік кигендеріне таңғалып қараған.
Көшпенділердің көсемі Атилла туралы тарихшылар "оның өр мінезі болса да патшалар сияқты жұртқа өктемдігі жоқ, ел қатарлы киінген. Думан-тойларда алтын, күміс ыдыстарды емес, ағаштан жасалған бұйымдармен ғана ішіп-жеуді үнатқан" деп сипаттайды. Осындай қасиеттері үшін ел оны құрметтеп, қатты сыйлаған. Ұлы қолбасшыны 453 жылы опасыздар у беріп, өлтіреді.
