Шығыс халықтарының мақал-мәтелдері кейде бірін-бірі қайталап жатады. Кейде бір-біріне қарама-қайшы келетін, өзара ұқсайтын тұстары да бар. Бірақ ол да белгілі бір заңдылықтарға орайлас келетін сияқты. Тарихы, мәдениеті, жағрафиясы, тұрмыс жағдайы өзара жақын келетін халықтардың ауызша, жазбаша әдебиеті, қанатты сөздері, афоризмдері ұқсас, жақын келеді.

Өмірдің сан қилы иірімдері, құбылыстары жайында халықтан артық, шебер, дәл, терең жеткізген кім бар десеңізші! Тауып айтылған сөз тәкаппарды аттан түсіріп, тауларды көтеріп, теңіздерді тербетіп, темірді илеп отырған ғой. “Қаһарлы қылыш ала алмаған қамалды қаһарман сөз алады”, – деп шығыста бекер айтпаған. Шығыс мақал-мәтелдері күлдіреді, жылатады, қуат береді, ойлантады, алға ұмтылдырады, өкінтеді, бармақ тістетеді, қолға қалам алдырады, қаруландырады, ашуландырады, мейірлендіреді. Алақанға сиятын аз ғана сөзде уақыт, әлем, ғасырлар жатыр, көрікті көштер, кесенелі кең пейіл керуендер, күн шуақты күмбездер, нажағайлы аспан жатыр. Тоқсан толғап айтылған тоқсан ауыз сөздің тобықтай түйіні, телегей ойлардың тұжырымы, табыттай ауыр, қаңбақтай жеңіл тағдырлар мен жұлдызды жолдардың тоғысы бар. “Мақал өтірік айтпайды”, – дейді арабтар, “Ақылға ер”, – дейді түркімендер. “Айтқан сөз – атылған оқ”, – дейді қазақтар. Өте орынды асқан тапқырлықпен айтылған саф таза терең тұжырымдар көпшілік көкірегінде қалып қойған. Ата-ана, жастық, қарттық, ізгілік, жақсылық, жалқаулық, зұлымдық, тәрбие, махаббат, достық, табиғат жайында қаншама ғажайып мақалдар галереясы сап түзеп біздің уақытқа жеткен десеңізші. Алайда барлығы да бес саусақтай бірдей болып келмейді. Әрбір мақалда, мәтелде арабтың, үндістің, түріктің, қазақтың, қарақалпақтың, жапонның мінезі, тұрмыс жағдайы, өзіндік ерекшеліктер, өз көзқарастары қалыптасып жатады. Біріне таң қаласың, екіншісіне ішіңді тартасың, үшіншісіне күлесің, төртіншісіне жылайсың, бесіншісі бесбатпан ойға батырады. Әрқайсысына уақыттың, заманның, қоршаған ортаның салған белгілері бар.